Ontwerp een siertuin

Soms wil je wel eens wat anders. Je bent uitgekeken op je huidige tuin, hebt een nieuwbouwtuin of je hebt hem geërfd van de vorige bewoners en nog geen tijd gehad hem je eigen te maken. Dan wordt het tijd je tuin opnieuw in te richten. Wil je je tuin (opnieuw) inrichten, kies dan een professionele benadering. Dat kan veel tijd, moeite en geld besparen. Het is dan ook de moeite waard om hiervoor de nodige tijd vrij te maken.

Het ontwerp moet de essentiële zaken inpassen terwijl het er eveneens voor moet zorgen dat er zo veel mogelijk van de gewenste uitvoerbare elementen in verwerkt zitten (meer compromissen!). Het ontwerp moet realistisch, duurzaam en binnen je huidige en voorspelde levensstijl haalbaar zijn. Het zou tevens de stijl van het huis en de aard van de buurt moeten aanvullen.

Het is moeilijk om een goed tuinontwerp te maken. Voor echte tuinleken is het daarom misschien beter om een tuinarchitect te raadplegen. Wil je toch zelf aan de slag, dan volgen hieronder wat tips om een tuin te creëren die voldoet aan al je wensen.

Het ontwerp

Inventariseren

Iedere tuin (in wording) bezit de volgende aspecten: uitzicht op het landschap, niveaus, drainage, grondtype, invloed van de wind, omheining, zon en schaduw, beschikbaarheid van water... Elk van deze eigenschappen zullen je keuze beïnvloeden bij het uitkiezen van het type tuin.

De andere belangrijke taak is zelf te beoordelen:

hoeveel tijd je aan tuinieren wenst te besteden
van welke tuinstijl je houdt
welke functie je de tuin wilt geven
de huidige of toekomstige gezinssituatie
de rol van huisdieren
maai je graag het gazon
zie je graag kuipplanten
wil je groenten of fruit uit eigen tuin
hoeveel wil je spenderen aan de aanleg

Neem de tijd om deze vragen af te wegen. Immers, deze wetenschap helpt het soort tuinontwerp te bepalen dat zal voldoen aan al je behoeften.

Plannen maken

Dit is het belangrijkste onderdeel van de totstandkoming van je nieuwe tuin. Dit is een goede manier om het aan te pakken:

Eerst moet je de grond nauwkeurig opmeten. Meet de zij- en de voorgrenzen. Meet de breedte van de oprijlaan. Meet de grootte van het huis en de afstanden van het huis tot aan de grenzen. Je zult deze afmetingen nodig hebben om een nauwkeurig basisplan op schaal te tekenen.

Maak meerdere kopieën van dit basisplan.

Maak op één van de tekeningen een plaatsanalyse. Toon alle gebouwen (die op schaal worden weergegeven). Geef weer waar alle waterleidingen, gasleidingen, afvoerbuizen van het regenwater, de elektriciteit, het gas, de telefoon en de kabellijnen lopen. Geef eventuele niveauverschillen aan. Teken de bestaande bomen. Vergeet de bomen bij de buren niet, die zorgen voor schaduw in de tuin. Teken de andere vegetatie, door kleinere cirkels te gebruiken.

Je moet ook dingen toevoegen die je eigenlijk niet kunt zien.

Plaats op de tekening een duidelijke pijl die het noorden aanwijst. Dit zal invloed hebben op de plaats waar de planten worden gezet en waar de schaduw zal vallen.
Ga na in welke grondsoort de planten komen te staan: klei, zand, leem, zandleem. Doe eventueel een pH test van de bodem.
Geef weer welke sporen je neigt te lopen, dit worden wenslijnen genoemd. Het is interessant om deze in het wegenontwerp op te nemen. naar boven

Maak lijsten.

Maak eerst een lijst van alle noodzakelijke dingen die in de tuin zeker moeten worden ingetekend. Dit zal van huishouden tot huishouden verschillen. Het zou kunnen omvatten: tuinhuis, brievenbus, composthoop, plaats voor de vuilnisbakken, hondenkennel, schuur
Maak ten tweede een verlanglijst van alle dingen je graag maar niet persé in de tuin zou willen hebben. Deze lijst zou kunnen bevatten: zwembad, gazon, schommel, barbeque-ruimte, tuinvijver, pergola.
Maak ten derde een lijst van de tuintypes waar je het meeste van houdt, bijvoorbeeld: formele tuinen met geknipte hagen; veel gazon en omrand met bloemborders; ongestructureerde "wilde" tuinen, een stadstuin, een heidetuin, een rotstuin, een Engelse cottage tuin, een Japanse tuin. Geef bij elk type aan hoeveel werk aan het onderhoud moet worden besteed; hoe duur het is om aan te leggen en te onderhouden en hoe geschikt het is voor je levensstijl. Compromissen worden onvermijdelijk.
Ten vierde, kijk rond het huis en in de buurt naar vormen en kleuren die in het tuinontwerp kunnen worden gebruikt. In het metselwerk van je huis zitten misschien cirkelmotieven verwerkt die in de tuin kunnen worden herhaald. De kleuren van de bakstenen kunnen dienen om inspiratie uit te putten bij het kiezen van de kleuren van betonklinkers en voor andere verharde oppervlakten. naar boven

Uitvoering

Succesvolle tuinontwerpers gebruiken planten die zich aan de aard van de plaats aanpassen, eerder dan te proberen om de aard van de plaats te wijzigen om de planten die zij hebben gekozen te doen gedijen. Kies planten die zich gemakkelijk aan ons klimaat aanpassen; de hoeveelheid zon of schaduw; de (zoute zee)wind; hoe nat of droog de tuin over het algemeen is; hoe zwaar (kleiachtig) of licht (zandig), hoe zuur of alkalisch de grond is. Overweeg hoe hoog en breed de planten mogen uitgroeien; hoe goed de kleuren elkaar kunnen aanvullen; hoe zij er het hele jaar door in de tuin bij staan; hoeveel snoeiwerk. De vereisten van water en bemesting. Neem nota van planten die goed gedijen in de tuinen in de buurt, want deze zullen ook goed groeien in jouw tuin.
Teken de gewenste beplanting in op de basistekening.

Experts

Veel tuinkabouters dénken er niet over een externe adviseur in hun tuin te halen. Voor hen is het creatieve proces de essentie van tuinieren. Andere tuinkabouters ontbreekt het aan tijd of kunde om hun wensen vorm te geven. Zij kunnen een expert inschakelen. Er is een bont leger tuinadviseurs die allemaal tuinen inrichten. Een korte beschrijving:

Tuinman: meestal een niet-gekwalificeerde tuinier die ervaring heeft opgedaan in depraktijk. Vooral inzetbaar voor algemeen onderhoud, zoals gras maaien, hagen snoeien en onkruid wieden. Het maken van duidelijke afspraken vooraf is wenselijk.
Hovenier: heeft een vakopleiding gevolgd en is gespecialiseerd in het aanleggen en onderhouden van tuinen. Het is een soort aannemer, maar dan voor de tuin. Een hovenier werkt samen met stratenmakers en timmermannen of heeft ze in dienst.
Tuinstylisten: vooral populair geworden door metamorfose-tuinprogramma's op TV. Meestal interieurstylisten die de tuin inrichten als buitenkamer, met de nadruk op materiaal en kleur. Planten zijn minder belangrijk.
Tuin- en landschapsarchitecten: beschermde titel die alleen door afgestudeerden aan bepaald eopleidingen mag worden gevoerd. Binnen deze opleidingen ligt het accent meer op de inrichting van landschapen dan op die van kleinschalige tuinen.
Tuinontwerpers: onbeschermde titel die door mensen met een vakopleiding én liefhebbers kan worden gehanteerd. Informeer vooraf en trek referenties na om tot de juiste persoon te komen.

Tuinontwerpers en -architecten kunnen op basis van het tuinontwerp vrijblijvende offertes laten maken door hoveniers. De opdrachtgever kan zich op deze manier onafhankelijk laten adviseren en de best aanbieding uitzoeken.

Vergeet niet: een doordacht tuinplan verdient zich als het goed is in een aantal jaren terug. Niet alleen behoort de jaarlijks flink oplopende rekening van miskopen tot het verleden, je krijgt ook meer plezier in je tuin en het onderhoud ervan is meer op jouw mogelijkheden afgestemd. Ook niet onbelangrijk: een representatieve tuin heeft een gunstig effect op de waarde en verkoopkansen van de woning!

Financiële aspecten

Vaak zijn de wensen groter dan het budget. Hoe kun je ervoor zorgen dat je binnen je budget blijft? En wat als dat niet lukt?

Alles zelf doen: je moet er wat tijd voor uittrekken, maar met een beetje doe-het-zelven kun je de tuin gaandeweg steeds mooier maken. Alles zelf doen heeft veel voordelen. De investeringen zijn telkens relatief klein en uitgespreid over een langere periode. Je hoeft niet op kwaliteit te bezuinigen, niet veel geld uit te geven aan materiaalkosten (hergebruik, ruilen, stekjes etc.) en je kunt je creativiteit helemaal de vrij loop laten. Bovendien komen alle arbeidskosten voor eigen rekening en dat scheelt veel geld. Met een doe-het-zelftuin blijft alles betaalbaar en het eindresultaat is vaak verbluffend mooi. Er is natuurlijk ook een nadeel: je moet erg geduldig zijn en het is heel goed mogelijk dat je al doende het overzicht een beetje kwijtraakt!
Heb je weinig tijd en/of ervaring in het aanleggen van een tuin, dan kun je dit uitbesteden. het grote voordeel is dat een expert zorgdraagt voor de hele coördinatie en organisatie. Je hoeft alleen maar (af en toe) aanwezig te zijn om het proces te volgen. Een goed doordacht ontwerp gaat lang mee en groeit mee met je levenssituatie. Nadeel is wel dat dit een dure investering is. Het loont dan ook te moeite wat "rond te shoppen" en diverse offertes aan te vragen.
In de praktijk overschrijdt de offerte nogal eens het budget dat voor de tuin was uitgetrokken. Samen met de ontwerper en/of hovenier zijn er bezuinigingen te bedenken zonder het concept van de tuin geweld aan te doen. De meeste besparingen zijn te behalen op arbeid en materialen. Zo kun je kiezen voor straatwerk met een lagere vierkante meterprijs. Of vervang de tuinmuur door een schutting. De grootste post in een offerte zijn de arbeidskosten. "Ongeschoolde" arbeid als het slopen en afvoeren van oude tuinonderdelen kun je ook zelf doen om kosten te besparen. Een andere oplossing bij grotere tuinen is deze in fasen aan te pakken. Het achterste deel kun je bijvoorbeeld tijdelijk inzaaien met een bloemenweidemengsel of gewoon gras.
Als je de kosten van de tuinaanleg niet kunt financieren uit eigen middelen is het mogelijk om een lening af te sluiten. Is er sprake van een eigen huis (geen huurhuis of tweede huis), dan komt een persoonlijke lening of een hypothecaire lening in aanmerking. De betaalde rente van schulden die zijn aangegaan voor de aankoop en het onderhouden en verbeteren van een huis (tuinaanleg valt hier ook onder) zijn immers aftrekbaar van de inkomstenbelasting. Informeer bij je bank of hypotheekadviseur wat voor jou de beste oplossing is.

Duurzaam hout

Als je toch bezig bent een nieuwe tuin te (laten) aanleggen, schakel dan meteen over op duurzaam hout. Er verdwijnt immers al meer bos dan ons lief is. Zolang wij onbekommerd naar tropisch hardhout blijven vragen, zullen de motorzaken blijven ronken. Geïmpregneerd (zacht)hout is echter ook niet altijd een optie. Er bestaan echter milieuvriendelijke alternatieven!

Europees kwaliteitshout: Er is ook hardhout van Europese afkomst. Robinia-, eiken en kastanjehout is afkomstig uit goed beheerde productiebossen die direct na de kap met jonge bomen worden herplant. De transportlijnen zijn niet alleen korter, het onvervangbare tropische regenwoud kan zo blijven gespaard. Qua duurzaamheid is het Europese hardhout vergelijkbaar met tropsiche houtsoorten als azobé en meranti. Onbehandeld gaat het zo'n 20 tot 25 jaar mee. Na enkele jaren krijgt het hout een zilvergrijze kleur, vergelijkbaar met dat van teakhout.
Verduurzaamd of duurzaam?: De termen lijken veel op elkaar, maar het verschil is groot. Duurzaam hout is afkomstig uit duurzaam beheerde bossen, gericht op een gezonde toekomst voor mens en omgeving. Dit hout is meestal voorzien van een keurmerk. Bij verduurzaamd hout heeft het hout een chemische behandeling ondergaan, zodat het minder snel rot en zodoende langer meegaat. Meestal gaat het hier om zachthout als vuren en grenen, dat onder hoge druk is geïmpregneerd met onder meer metaalzouten of wolmanzouten. Deze conventionele manier van houtverduurzaming met behulp van giftige stoffen als arseen, chroom en koper kan gevolgen hebben voor het milieu en de gezondheid. Hoewel de verwerking van arseen in hout sinds 2004 verboden is, is het als importhout nog wel op de markt. Geïmpregneerd hout voorzien van een Komo-keur is afkomstig uit Nederland en heeft een strenger gecontroleerd proces doorstaan. De mate van uitspoelen van de giftige stoffen valt in dat geval binnen bepaalde vastgestelde normen. Geïmpregneerde hout, veelal verwerkt in rondhout en prefabproducten als schuttingen en tuinhuisjes, is herkenbaar aan de groenige kleur.
Natuurvriendelijke technieken: Er zijn inmiddels nieuwe manieren ontwikkeld om zachthout op een milieuvriendelijke manier te verduurzamen. Door de techniek van de thermische warmtegehandeling wordt zachthout als vuren of grenen in duurzaamheid vergelijkbaar met dat van tropisch hardhout (klasse II). Dit zogenoemde gemodificeerde hout indergaat in drie stappen een behandeling: koken, drogen en bakken. Het wordt op de markt gebracht onder namen als PlatoHout en ThermoHout.
FSC-keurmerk: Het FSC-kermerk is een garantielabel voor hout met een verantwoorde herkomst. Het keurmerk bewaakt het voortraject dat het hout heeft afgelegd, maar zegt niets over het karakter van het eindproduct. Er kan bijvoorbeeld duurzaam hout mét FSC-keurmerk worden aangeboden dat geïmpregneerd is met milieubelastende middelen. Voor de consument is het soms lastig een verantwoorde keuze te maken. Is het beter te kiezen voor Europees hardhout of tropisch hardhout met een FSC-kermerk? Uit onderzoek blijkt dat het gebruik van Europees hardhout als robinia een tien keer lagere belasting op het milieu geeft dan tropisch meranti mét keurmerk.