Tomaat

 

De tomaat behoort tot de familie van de nachtschade en is afkomstig uit Zuid-Amerika. Ze was daar al heel lang in cultuur voordat ze door de Spanjaarden mee naar Europa werd genomen. Na enige tijd als sierplant te zijn geteeld werd ze pas vanaf de halfweg de 19de eeuw, op heel beperkte schaal nog, als groente gekweekt. Dit omdat ze nog altijd een beetje als gifplant bekend stond, zoals voorheen de aardappel.

 

Rassen

De variëteit in tomatenrassen is enorm. Bereid je voor als je tomatenzaden gaat aanschaffen, anders raak je gegarandeerd de weg kwijt. Tomatenplanten kunnen een klim- of een struikvorm hebben. De vruchten hebben allerlei vormen, maten en kleuren. Soms groeien ze in trossen, soms enkele bij elkaar en weer andere solitair. Voor buitenteelt kies je het liefst types die wat koudebestendiger zijn en kleine vruchten dragen. 

 

Kerstomaatjes (zeer kleine tomaatjes die in trossen groeien en het buiten vrij goed doen):

  • Klimmend, rode vruchten:
    ABC Tomato-leaf / Brown Berry / Gardeners Delight / Garten Perle / Picolino / Rote Murmel / Sweet Million
  • Klimmend, gele vruchten:
    Cerise Gelb / Green Grape / Lidi / Mirabelle / Snowberry / Yellow Debut
  • Klimmend, olijfvormig, rood:
    Brin de Muguet / Honey Jade / Olive / Paro Pink / Red Pearshaped
  • Klimmend, peervormig, geel:
    Yellow pearshaped
  • Struikvorm, rood:
    Pendulina orange / Pendulina red / Balconi Red / Tumbler / Whipper Snapper
  • Struikvorm, geel:
    Pendulina Yellow / Balconi Yellow

 

Roma-type (langwerpige, middelgrote, Italiaanse tomaten die het het best in de kas doen). Rood en klimmend: Aviro / Paprika / Touraine  

 

Middelmaat (vruchten in allerlei vormen en kleuren met een doorsnee van 4-7 centimeter, de kleinste kunnen ook buiten worden geteeld)

  • Klimmend, rode vruchten:
    Angora Super Sweet / Auriga / Bloody Butcher / Box Car Willy / Marion / bulgarian Triumph / Flammée / Harzfeuer / Lida Ukrainian / Matina / Money Maker / Pêche Rouge / Russian Appletree / Somtam
  • Klimmend, gele vruchten:
    Anna German / Garden Peach / Golden Queen / Lemon tree / Plum Lemon / Sungella / Tangella / Wonder Light / Giraffe
  • Klimmend, zwartpaarse vruchten:
    Black Ethiopian / Black Plum / black Pear / Black Prince / Gypsy
  • Klimmend, peervormig, geel:
    Poire Mémé
  • Klimmend, langwerpig, rood:
    Des Andes / Andine Cornue / Red Banana
  • Klimmend, langwerpig, geel:
    Banana Legs / Ivory Egg
  • Klimmend, gestreept:
    Green Sausage / Green Zebra / Striped Pepper / Tigerella
  • Struikvorm, rood:
    Ace 55V / Balkon Star / Little oak / Dubok / Prisca / Red Alert  naar boven

Vleestomaten (grote, zware, vlezige vruchten die eigenlijk alleen in de kas kunnen worden geteeld)

  • Klimmend, rood:
    Amana Orange / Ananas / Appelsin / Aunt Ginny's Purple / Druzba / Fantasio / Beefsteak / Big Rainbow / Brandywine / Cherokee / Costaluta Genovese Sel. Valente VF / Ferline / Marmande
  • Klimmend, geel:
    Basinga / Deweese Treaked / Earl of Edgecombe / Hugh's / Kellogh's Breakfast
  • Klimmend, groen:
    Emerald Apple / Gilloghly Pink
  • Klimmend, paars:
    Zakopane
  • Klimmend, wit:
    White Beauty / Snow White

 

Rassen die minder vatbaar zijn voor aardappelziekte:
Black Plum / De Berao / Double Rich / Manitoba / Peron / Pipo / Poire Rouge / Slava / Sweeti / Tigerella  naar boven

 

Grond

Tomaat kan op veel grondsoorten geteeld worden, die rijk zijn aan organisch materiaal en een goede waterafvoer hebben.

 

Zaaien

Je kunt tomatenplanten kopen maar ook gemakkelijk zelf zaaien, met als voordeel dat je dan veel meer keus hebt uit bijzondere soorten. Let bij aankoop altijd goed op of je tomaten bedoeld zijn voor de binnen- of buitenteelt. Om tomatenzaden vlot te laten kiemen hebben ze een constante temperatuur nodig van 20 graden. Buiten zaaien lukt niet omdat we die temperatuur pas midden in de zomer hebben dat is te laat voor een redelijke oogst.

Zaaien moet dus binnen bij kamertemperatuur of in een verwarmde kas c.q. serre. Een mooie datum om hiermee te starten is half maart.

 

Dunnen

Wanneer de zaden gekiemd zijn (meestal na een week of twee) en hun eerste echte blaadjes hebben, kun je ze verspenen. Plant er steeds twee bij een hoge staak, zodat je ze tijdens de groei kunt opbinden.

 

Planten

De verspeende plantjes blijven binnen tot het buiten zomers warm is (tweede helft juni), daarna kunnen ze buiten worden uitgeplant. Planten bestemd voor de kasteelt laat je doorgroeien tot ze groot genoeg zijn om te verpotten; zet ze daarna op hun definitieve plaats. Plant steeds bij een staak die hoog genoeg is (twee meter). Heeft de plant de top van de staak bereikt, dan kan de top eruit. Struikvormende planten doen het ook goed in een hangmand, mits ze voldoende water krijgen.

 

Dieven

Wanneer je tomaten de vrije hand geeft, word je al snel geconfronteerd met een woeste bos bladeren waar maar weinig vruchten aan groeien. Je moet daarom tamelijk medogenloos optreden en alle zijscheuten uit de oksels van de planten wegbreken. Alleen de hoofdstengel mag blijven staan. Doe dit minimaal eens per week. Hoewel het wreed lijkt al deze stengels vol met bloemen weg te halen, is het beter dat de plant zich kan concentreren op enkele vruchttrossen met grote vruchten dan op heel veel tomaatjes die niet groter dan bessen worden!
Tomatenplanten met een struikvorm hoeven niet gediefd te worden.....

 

Voeden

Belangrijk bij tomaat is de verhouding stikstof en kalium. Stikstofovermaat veroorzaakt een te weelderige bladgroei ten nadele van de bloem- en vruchtkwaliteit. Voldoende kalium is nodig voor een smaakvolle, stevige vrucht met een mooie kleur die goed bewaarbaar is. Magnesium is belangrijk om de bladkleur van de oudste bladeren te houden. Er is speciale tomatenvoeding op de markt. Je kunt deze kopen in het tuincentrum. Daar zitten alle benodigde stoffen in de juiste verhouding in. 

 

Ziekten en plagen

Tomaten zijn erg gevoelig voor aardappelziekte: deze wordt veroorzaakt door de schimmel Phytophthora infestans. Vooral bij vochtig warm en donker weer worden veel planten aangetast. De aantasting begint meestal in de tweede helft van juni. Aan de buitenkant van de vruchten zitten donkerbruine, droge plekken. Probeer de planten droog te houden door nooit op de bladeren te gieten en door ze te beschermen tegen regen.
Neusrot: de vrucht wordt hard en bruin aan de onderkant door een probleem met de grond of watervoorziening. Een te hoge zoutconcentratie en te lage PH-waarde (zuurgraad) bevorderen de uitbreiding. Sommige rassen zijn minder vatbaar.

 

Watertekort

Miskleuring bij tomaten kan ontstaan als gevolg van verkeerd water geven. Hiermee wordt bedoeld: gele vlammen die op de vruchten voorkomen. Deze onststaan wanneer er een wanverhouding is tussen het wortelgestel (dat klein is) en het bladoppvervlak (dat groot is). Bij een sterke verdamping door veel zon en droge lucht, kunnen de wortels onvoldoende vocht aanvoeren en zal de plant vocht aan de vruchten onttrekken, waardoor cellen afsterven en aldus de gevlamde tomaten ontstaan. Een te vlotte begingroei of een overmaat aan vocht (te veel gieten na het planten) liggen aan de basis van deze afwijking. Daarom is het van belang om na het planten een sterke wortel te kweken door de jonge plant niet te veel te begieten.

Gebrekkige watergiften tijdens de vruchtzetting geven weer een ander probleem. Bij het telen van hybriden is er altijd een wanverhouding tussen het wortelgestel van de plant en de grootte van de plant (met veel vruchten) waardoor de grond bestendig vochtig gehouden moet worden. Is dit niet het geval, zodat de grond tijdelijk een droge periode ondergaat, dan zal de plant noodgedwonen water aan de vruchten onttrekken. Wordt na zo'n droge periode gegoten, dan zal de vrucht onder een enorme druk komen te staan, met als resultaat dat de huid gaat barsten. In deze barsten ontstaat vaak weer schimmel en rot.

 

Beschermen

Bescherm tomaten in koude nachten met tuinfleece.

 

Oogsten

Tomaten mag je alleen eten als ze volledig rijp zijn. Groene én harde tomaten zijn niet rijp en licht giftig! Onrijpe tomaten kunnen wel worden gekookt, gebakken of verwerkt tot chutney.
Aan het eind van het seizoen zullen er nog vaak groene tomaten aan de planten zitten. Deze hoef je nog niet als verloren te beschouwen. Rooi voor de eerste vorst de planten op en hang ze ondersteboven op een lichte, warme plek binnenshuis. Hierdoor zullen nog enige vruchten rood kleuren. Je kunt ook alleen de groene vruchten plukken en die op een donkere plek leggen met een rijpe banaan erbij. Deze geeft een gas af waardoor de tomaten rijp worden. Heb je daarna nog groene tomaten over, dan kun je die altijd nog gebruiken door er chutney van te maken. 

 

Zaden winnen

Tomatenzaad is niet goedkoop. Je kunt zelf zaden oogsten en volgend jaar weer gebruiken. Dit doe je zo:

  • Kies tijdens het groeiseizoen enkele mooie vruchten van je favoriete soorten. Markeer deze met een label.
  • Wanneer de gekozen vruchten overrijp zijn, kun je ze plukken en in tweeën snijden. De vrucht mag niet met schimmel besmet zijn!
  • Schep de zaden uit de vrucht en in een glas en gooi het vruchtvlees weg. Schenk de zaden over in een jampot en vul deze voor de helft met water. 
  • Laat dit enige tijd staan. Na vier of vijf dagen ontstaat er een schimmel die de gelei rondom de zaden afbreekt. Deze gelei maakt het kiemen moeilijker.
  • Giet de zaden in een zeef en was ze grondig met water om de schimmel te verwijderen. Schud ze op een bord en laat ze drogen.
  • Eenmaal gedroogd, kun je de zaden in een envelop bewaren. Vergeet niet erop te zetten welke soort het is......