Prei

Prei is een veelzijdige groente die dagelijks gebruikt wordt in de keuken. Prei komt uit de uifamilie. Alle delen zijn eetbaar, zelfs de wortels, maar het witte gedeelte, de bladscheden zijn het lekkerst en zachtst. Dit deel bevindt zich onder de grond. Het bovengrondse gedeelte, de groene bladeren zijn wat taaier maar kunnen ook gebruikt worden voor consumptie. De wortels geven een pittige smaak aan salades en kunnen gefrituurd worden.

Rassen

Bij het telen wordt prei ingedeeld invroege rassen (zomer- en vroege herfstteelt) en winterrassen. De vroege rassen groeien snel en kunnen de hele herfst door worden geoogst. De winterrassen groeien langzamer en groeien beter bij lagere temperaturen. Ze zijn ook zeer goed bestand tegen vorst.

Zomerprei: met lichtgroene badkleur, een relatief lange witte schacht en een zachte structuur. Daardoor snel te gebruiken want ze kunnen niet zo goed tegen herfstweer. Voorbeelden zijn Zwitserse Reuzen en Bulgaarse Reuzen. Deze laatste eet je best meteen want hij takelt snel af in de herfst. Bulgaarse Reuzen zijn in bepaalde gevallen iets gevoeliger aan virussen maar ze zijn wel minder gevoelig voor trips.
Winterprei: deze heeft donkergrijsgroen blad, wat niet te breed is. Heeft matig dik en korte schacht, maar heeft wel een goede winterhardheid. Voor winterprei kun je het beste de Blauwgroene winter gebruiken.

Grond

De grond moet goed los zijn, dus goede toegang van lucht en goed vochthoudend. prei vraagt om een diep losgemaakte grond, een vaste laag is altijd ongewenst. De wortels van prei zitten voor 65% in de bovenste 25 cm, 25% in laag 25-50 en 10% lager dan 50 cm. Ook zandgrond is prima voor prei, als het maar voldoende vocht kan vasthouden. In zandgrond kun je best uit de voeten met een woelvork, in zwaardere grond kun je er voor kiezen om diep te spitten als je daar de zin voor hebt.

Zaaien

Er kunnen 3 periodes van zaaien onderscheiden worden. Begin januari, binnenshuis bij warmte, wordt de zomerprei gezaaid (groeilampen zijn hier handig om goed op te kweken). In maart, buiten onder platglas of tunnel, zaaien voor de herfstprei en in april buiten voor de winterprei. De zomerprei wordt in maart gepoot als ze 3 á 4 mm dik zijn. En de andere (herfst en winter) prei wordt gepoot wanneer ze ongeveer 6 mm dik zijn. Elke week afwijking van de 13 weken kost ongeveer 5% opbrengst!

Planten

Er bestaat een misverstand rond het uitplanten van prei. Voor het poten beslissen veel moestuiniers om de preiplanten in te korten. Niet doen! Niet de bladeren en niet de wortels. Dit geeft altijd een mindere opbrengst!

Het poten van prei kan op verschillende manieren. Enerzijds kun je poten in ponsgaten van 15-21 cm diep, doorsnede maximaal 3,5 cm. De plantafstanden die je best aanhoud zijn 25 cm tussen de rijen en 10 cm tussen de planten (zomerprei) en 45 cm tussen de rijen en 15 cm tussen de planten (herst- en winterprei). De ponsgaten kun je maken met een preiplanter. Een preiplanter zorgt er voor dat het planten snel en moeiteloos gaat. Het hart van de prei moet dan net boven de grond blijven.

Maar gewoon met de kan natuurlijk ook. Steek je hand in de grond, maak een gaatje, preiplant erin en dicht drukken.

Wel of niet aanaarden?

Aanaarden is aarde van naast de rij gepote prei ophogen naar de basis van je prei. Zo krijg je langere witte schachten aan je prei, zeggen velen. Maar prei aanaarden wordt ook sterk afgeraden. Door een heuvelrug te maken waar je prei staat, komt er veel aarde tussen de bladeren van je prei te zitten. Ook zullen de schachten wel langer worden bij aanaarden, maar ook minder dik. Dus dat je winst in de hoogte verloren gaat in de dikte van je prei. De waarheid zal wel ergens in het midden liggen, waarschijnlijk, dus experimenteer en vind uit wat voor jou het beste werkt.

Voeden

Prei houdt van goed bemeste grond met veel organisch materiaal. Kun je beschikken over stalmest van koeien in het najaar, dan kun je ongeveer 1 kruiwagen stalmest per 15 m2 uitvoeren voor de winter. Onverteerd organisch materiaal moet altijd ruim van te voren ondergewerkt worden.

Prei groeit minder goed als er in het voorjaar onverteerde stalmest of veel plantenresten in de grond gebracht wordt. Heb je geen stalmest ter beschikking, dan kun je ook compost gebruiken.Prei stelt hoge eisen aan de waterhuishouding! Enkele dagen wateroverlast geeft al duidelijk slechtere prei en droogte is ook niet goed. prei heeft over de hele groeiperiode 380-400 mm water nodig. Water geven is dus meestal nodig. Geef na het planten meteen water.

Het beregenen moet goed over de hele periode verdeeld worden, niet één keer veel water geven en dan stoppen voor een tijd. Je mag ook zeker niet wachten tot de grond droog is. Er is een eenvoudig testje. Je kunt weten wanneer je water moet geven bij zandgrond wanneer de grond nog iets vochtig aanvoelt op een diepte van 25 cm diepte. Dat is de diepte waar het grootste deel van je wortels zitten. Bij zavelgrond of leemgrond moet je nog worstjes kunnen kneden. Na september hoef je geen water meer te geven.

Tip! De eerste 2 mm bij het water geven verdampt meteen en daar heb je dus niets aan.

Ziekten en plagen

Als de prei wat licht van kleur wordt, moet er een extra stikstof houdende bemesting toegevoegd worden; bloedmeel is hier uitstekend voor. Prei houd er ook van dat hij tijdens het groeien meerdere keren wat extra bemest wordt. Vooral op zandgrond is dit belangrijk. Heb je houtas beschikbaar dan kun je dit ook voor het poten van de planten over de grond strooien en inwerken. Prei vind wat extra kalium fijn.
Preimot en preivlieg zijn beestjes die prei behoorlijk kunnen beschadigen. Zie je dat je prei niet groeit of zie je bij het oogsten gangetjes in de schachten dan heb je waarschijnlijk bezoek gehad van beestjes. Heb je daar veel last van, dan kun je het beste onder insectengaas telen. Doordat de preivlieg in de grond verpopt, kunnen ze dus al onder het insectengaas zitten als ze uitkomen en alsnog schade veroorzaken. Plaats je insectengaas dus op tijd. Kies voor een zeer fijn gaas voor prei. De rupsen van preimot kun je verdrinken. Op hun weg naar beneden verdrinken ze in de oksels van de preibladeren als daar water in is blijven staan. Bijvoorbeeld door regen, maar natuurlijk ook door het begieten van de planten.
Trips en uienmineervlieg kunnen ook op prei komen, maar je hebt er niet veel last van.
Van de schimmelziekten die kunnen voorkomen, zoals purpervlekkenziekte, rozerot en roest is roest het meest zichtbaar. Als het gaat vriezen verdwijnt roest weer. Maar als je een vroege (augustus) aantasting hebt, kan het er wel voor zorgen dat de planten slecht groeien en zelfs doodgaan. Roest kun je voorkomen door open te beplanten (niet dicht bij elkaar), niet te veel stikstof en voldoende kalium. Maar vooral hygiëne is belangrijk. Zorg dat er geen besmette planten op tuin overwinteren en gooi preiafval met roest bij het groenafval en niet op composthoop. De andere twee schimmelziekten purpervlekkenziekte en rozerot kun je niet echt bestrijden. Zorg voor gezonde planten en goede teeltwisseling, meestal heb je er dan geen erge last van.

Bestuiven

Hommels en bijen zijn dol op de bloemen van prei. Zo dol, dat zich letterlijk bewusteloos drinken. Is je prei doorgeschoten en liggen er hommels of bijen onder? Gewoon laten liggen, ze worden vanzelf weer wakker.......

Beschermen

Prei hoef je niet te beschermen.

Oogsten

Het kan handig zijn om meer prei te oogsten dan je direct nodig heeft. Maak de overgebleven prei schoon, was ze goed en snijd ze in dunne ringen of kleine stukken en vries ze rauw in. Verpak de prei in diepvriesdozen of dubbele zakken omdat ze wel geur afgeeft. Deze ingevroren prei kan zonder ontdooien worden toegevoegd aan stoofschotels, soepen, ovenschotels, stamppotten en sauzen.

Zorg ervoor dat je de zomer- en herfstprei vóór de winter oogst vanwege de kans op schimmel. Zomerprei wordt in de zomer geoogst. Winterprei wordt het hele jaar door geoogst met nadruk op de herfst en de winter. Prei moet lang groeien voor het geoogst kan worden.

Oogst prei niet te lang voordat je het gaat gebruiken. Op deze manier gaan er zo min mogelijk kostbare vitamines verloren. Prei kan goed bewaard worden. Maar het is beter om prei niet te lang te bewaren, omdat dit verlies van kostbare vitamines (C) en mineralen oplevert. Prei kan ook worden ingevroren en op deze manier enkele maanden worden bewaard. Prei kun je in de koelkast bewaren, maar wanneer je hem op een koele en droge plaats neerlegt, kun je hem zeker enkele weken bewaren.